Inloggen
Wat gebeurt er als je door een ongeval of ziekte op enig moment niet meer wilsbekwaam bent? Wie mag dan namens jou beslissingen nemen – zowel op medisch als financieel vlak?
Bij medische wilsbekwaamheid gaat het om keuzes zoals wel of niet behandeld willen worden, of de wens tot euthanasie. Op financieel gebied kan het gaan om het beheren van je bankrekening of het verkopen van je woning als zelfstandig wonen niet langer mogelijk is.
Een veelvoorkomende misvatting
Veel echtparen denken dat zij automatisch namens elkaar mogen handelen – bijvoorbeeld bij het verkopen van het huis. In werkelijkheid is dit juridisch niet toegestaan zonder formele regeling. Als iemand wilsonbekwaam wordt, moet er via de kantonrechter bewind worden aangevraagd. De rechter bepaalt vervolgens wie het meest geschikt is om de belangen van de betrokkene te behartigen.
In een traditionele gezinssituatie wordt vaak de partner benoemd als bewindvoerder. In samengestelde gezinnen ligt dit soms complexer, bijvoorbeeld als de relatie tussen een stiefouder en stiefkinderen moeizaam is. Wat veel mensen zich ook niet realiseren: voor elke uitgave boven de €2.000 is toestemming van de rechter vereist en jaarlijks moet er financiële verantwoording worden afgelegd.
Levenstestament als alternatief
Om dit te voorkomen, is het verstandig om tijdig een levenstestament op te stellen. Hiermee kun je zelf vastleggen wie namens jou beslissingen mag nemen wanneer je dat zelf niet meer kunt. Dit voorkomt bemoeienis van de rechter en geeft je regie over wie je vertrouwt met je medische en financiële belangen.
Maar ook een levenstestament biedt geen garanties, zoals blijkt uit onderstaand praktijkvoorbeeld.
Casus: een schrijnende familiekwestie
In deze casus was de vader van het gezin enkele jaren geleden overleden. De moeder, die kampte met een chronische ziekte, verbleef inmiddels in een zorginstelling. Haar zoon en dochter bezochten haar regelmatig en duwden beiden haar rolstoel vooruit.
De dochter beheerde moeders financiën en wist het huis voor een (te) lage prijs aan zichzelf te verkopen. Nadat hierover een felle ruzie tussen broer en zus ontstond, weigerde de oorspronkelijke notaris de akte te passeren. De dochter schakelde vervolgens een andere notaris in die wél meewerkte.
De zoon begon zich zorgen te maken over de mentale gesteldheid van zijn moeder en vertrouwde de handelswijze van zijn zus niet. Hij regelde een wilsbekwaamheidstest via een onafhankelijke arts, maar de afspraak werd door de dochter afgezegd. Uiteindelijk slaagde zij erin om, via een andere notaris, haar broer uit het levenstestament te verwijderen.
De zoon besloot naar de rechter te stappen en vroeg om onderbewindstelling van zijn moeder. Echter, bij beginnende dementie is er vaak nog sprake van momenten van helderheid. De dochter had haar moeder dusdanig voorbereid dat zij de rechter op het juiste moment overtuigde met eenvoudige antwoorden – zoals het correct noemen van de datum. De rechter stelde vervolgens geen aanvullende vragen, en de aanvraag werd afgewezen.
De les uit de praktijk
Deze situatie laat zien hoe kwetsbaar ouderen kunnen zijn, zeker wanneer zij emotioneel afhankelijk zijn van hun kinderen. In dit geval was in het levenstestament niet vastgelegd dat broer en zus elkaar financieel verantwoording moesten afleggen. Ook was er niets geregeld voor situaties van onenigheid. Daardoor resteerde slechts een gang naar de rechter als laatste redmiddel.
Wat kun je doen?
Veel van deze ellende had voorkomen kunnen worden als belangrijke beslissingen – zoals de verkoop van een woning – vooraf aan een toezichthouder waren voorgelegd. Deze toezichthouder kan een familielid zijn, maar ook iemand van buiten de familie of een professionele partij. Het belangrijkste is dat deze persoon onafhankelijk, onpartijdig en boven de partijen staat.
Hoewel sommige notarissen huiverig zijn om met toezichthouders te werken – “Je geeft de volmacht toch alleen aan iemand die je vertrouwt?” – is het goed om te beseffen dat vertrouwen begint bij transparantie. Iemand die handelt naar eer en geweten, hoeft controle niet te vrezen.
Heb jij vragen of wil je meer weten over een levenstestament? Neem dan contact op met een financieel planner, hij of zij kan jouw vragen beantwoorden en adviseren wat verstandig is in jouw situatie.
